Ӗнер Шупашкар районӗнчи Ҫатра-Лапсарти шкулта Афганистанри хирӗҫ-тӑрура хӑй вӑхӑтӗнче пуҫне хунӑ Александр Сорокин ячӗпе асӑну хӑми уҫнӑ.
Александр Сорокин асӑннӑ районти Ҫатракасинче 1964 ҫулхи ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнче ҫуралнӑ, Ҫатра-Лапсарти шкулта вӗреннӗ. Афганистанра спецназ йышӗнче БМПн оператор-наводчикӗ пулнӑ. 1983 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 3-мӗшӗнче вилнӗ. Ӑна Хӗрлӗ Ҫӑлтӑр орденӗпе наградӑланӑ.
Асӑну хӑмине уҫнӑ ҫӗре районти тӗрлӗ тӳре-шара тата пачӑшкӑ пырса ҫитнӗ. Асӑну хӑмине уҫма Афганистан ветеранӗсен пӗрлешӗвӗн пайташӗсене шаннӑ.
Хальхи вӑхӑтра теприсем «айван, никама кирлӗ мар вӑрҫӑ» тесе хаклакан ҫав хирӗҫ-тӑрура ҫар тивӗҫне пурнӑҫласа пуҫӗсене хунисене асӑнса пӗр минут шӑп тӑнӑ.
Сӑнсем (24)
Шупашкар районӗнче пурӑнакан Портнова хушаматлӑ хӗрарӑмӑн хӑйӗн ҫул ҫитмен ачишӗн алимент тӳлемелле пулнӑ. Тепӗр майлӑ каласан, хӗрарӑма тӑван тӗпренчӗкӗ кирлӗ пулман.
Алимент тӳлессинчен пӑрӑнакан хӗрарӑма суд 6 уйӑхлӑха колони-поселение ӑсатмалла тунӑ. Айӑплав ирттермелли вырӑна хӑй тӗллӗн каймалли, унччен Федерацин айӑплава пурнӑҫа кӗртессипе ӗҫлекен службин республикӑри управленине каймаллине ӑнлантарса ӑсатнӑ.
Хӗрарӑм юрать тесе судран тухнӑ та… айӑплавран пӑрӑнма шут тытнӑ — асӑннӑ управление кайман. Кӗҫех хӗрарӑма шырама тытӑннӑ. Ҫак эрнере ӑна тупнӑ.
Айӑплавран пӑрӑнса ҫӳрекен хӗрарӑма колони-поселение халӗ конвойпах ӑсатнӑ тесе пӗлтерет Шупашкар район прокуратури.
Ҫак уйӑхӑн вӗҫӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ каллех ҫынсене йышӑннӑ. Хальхинче ун патне пиллӗкӗн пынӑ. Кашнин — хӑйӗн ыйтӑвӗ.
Ирина Трифонова ятлӑ хӗрарӑм Шупашкарти Граждан урамӗнчи 58-мӗш ҫуртӑн 2-мӗш корпусӗ адрепса вырнаҫнӑ нумай хваттерлӗ ҫуртра тӳпене кӗрсе хваттер тума тытӑннӑ. Анчах, вӑл каланӑ тӑрӑх, ҫурта хута ярас вӑхӑт вӗҫӗм тӑсӑлса пырать: малтан пӗр вӑхӑт каланӑ, каярах — тепӗр. Хӗрарӑм ҫӗкленӗ ыйтӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ тӗрӗслесе тӑма шантарнӑ. Хӑй енчен вара вӑл ҫынсен хӑйсен те тимлӗрех пулмаллине палӑртнӑ. Юридици вӑйӗллӗ хутсене алӑ пусиччен ҫиччӗ виҫсе пӗрре касмалла тенине пӗлтерет-ха ӗнтӗ вӑл.
Ольга Алексеева вара Патшалӑхӑн ҫурт-йӗр фондӗнчи коммерци меслечӗпе усӑ курмалли хваттере черетсӗр пама ыйтнӑ. Элтепер тишкернӗ тӑрӑх, хӗрарӑм ҫемйин апла илме май пур. Ыйтӑва татма республика пуҫлӑхӗ Строймин ертӳҫине Олег Маркова тата Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхне Алексей Ладыкова хушнӑ.
Анастасия Смирнова Элтепер патне сусӑр ачана ятарлӑ пахчана ярас ыйтупа ҫитнӗ, Елена Кувшинова та сусӑр ачана пахчана вырнаҫтарасшӑн.
Шупашкар районӗнчи Атайкассинче пурӑнакан Светлана Яруткина ял урамӗсене хӑтлӑх кӗртесшӗн.
Паянтан пуҫласа республикӑри районсенче чӑвашсен тӗп уявне — Акатуя — паллӑ тума пуҫлӗҫ. Кӑҫал старта Канаш районӗ пӗрремӗш тухӗ.
Акӑ Акатуй ирттермелли график.
Акӑ график:
1. Канаш районӗнче ҫӑвӑн 30-мӗшӗнче 10:00 сехетре Асхва ялӗнчи «Урожай» стадионта иртет.
2. Йӗпреҫ районӗнче ҫӑвӑн 31-мӗшӗнче 11:00 сехетре Йӗпреҫри культурӑпа кану паркӗнче пулӗ.
3. Красноармейски районӗнче ҫӗртмен 1-мӗшӗнче 10:00 сехетре Красноармейскинчи «Факел» стадионта иртет
4. Комсомольски районӗнче ҫӗртмен 7-мӗшӗнче 10:00 сехетре (Сабантуй) Урмаел ялӗнче пулӗ.
5. Улатӑр районӗнче — ҫӗртмен 12-мӗшӗнче 10:00 сехетре Явлей ялӗнче.
6. Элӗк районӗнче ҫӗртмен 12-мӗшӗнче 11:00 сехетре Тури Татмӑш ялӗнче пулать.
7. Патӑрьел районӗнче ҫӗртмен 12-13-мӗшӗсенче 10:00 сехетре Шӑнкӑртам ялӗнче иртет.
8. Вӑрнар районӗнче ҫӗртмен 12-мӗшӗнче 10:00 сехетре Вӑрнарти «Химик» стадионта иртет.
9. Куславкка районӗнче ҫӗртмен 12-мӗшӗнче (Акатуй) 11:00 сехетре Куславккара Атӑл хӗрринче пулӗ.
10. Хӗрлӗ Чутай районӗнче ҫӗртмен 12-мӗшӗнче 10:00 сехетре Ишеккасси ялӗнче пулать.
11. Муркаш районӗнче ҫӗртмен 12-мӗшӗнче 11:00 сехетре Лантӑш ялӗнче иртет.
Ҫӗнӗ Шупашкар хулине хӑпартма тытӑнсан, 1964 ҫулта «Химпром» предприятие хута яма пуҫласан санитари зонине кӗнӗ 13 ял Ҫӗр питӗнчен ҫухалнӑ. Халӑхӑн ирӗксӗрех урӑх ҫӗре куҫма тивнӗ. Тосинкасси ялне те ҫакнашкал шӑпа кӗтнӗ. Вӑл 1961 ҫулччен Сӗнтӗрвӑрри районне кӗнӗ.
«Шордан» ентешлӗх пуҫарнипе ҫак ял пулнӑ вырӑнта ял уявне паллӑ тунӑ. Кунта Ҫӗр питӗнчен ҫухалнӑ ытти ялсен ҫыннисем те хутшӑннӑ. Мероприятие Сӗнтӗрвӑрринчи культурӑпа туризм ҫурчӗн халӑх хорне чӗннӗ.
Ял уявӗнче ентешсем тӗл пулса калаҫнӑ, пӗрле асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗннӗ, иртнине аса илнӗ…
Петров-Орловсен ҫемйин тӑванӗсем — Патшалӑх Канашӗнче ӗҫлекен Елена Беляева тата чӑваш хорӗн хормейстерӗ Роза Ракова — Тосинкасси ял пурнӑҫне аса илнӗ. Роза Ракова пиччӗшӗсемпе ҫуллахи каникула асламӑшӗ патӗнче ялта ирттернӗ. Кунти ачасемпе калаҫса вӑл чӑваш чӗлхине вӗреннӗ. Елена Беляева пиччӗшӗпе ҫак ялта ашшӗ-амӑшӗпе, асламӑшӗпе пурӑннӑ. Унтан вӗсен Шупашкар районӗнчи Тутаркасси ялне куҫма тивнӗ.
Шупашкар районӗнчи суту-илӳ предприятийӗсем тата уйрӑм усламҫӑсем хӑйсен суту-илӳ точкисенче «фанфурик» сутмасси пирки меморандум йышӑннӑ. Кун пирки республикӑн Экономика министерстви пӗлтернӗ.
Ун пек хута шӑрҫалас шухӑш патне нумаях пулмасть унта иртнӗ ларура пырса тухнӑ. Канашлӑва Шупашкар район пуҫлӑхӗ, вӑл Пенси фончӗн районти управленийӗн пуҫлӑхӗ, Алевтина Исаева ертсе пынӑ. Унта суту-илӳ предприятийӗсен тата аптекӑсен ертӳҫисене пухнӑ.
Ларура спиртлӑ шӗвек сутнин ыйтӑвне те сӳтсе явнӑ. «Фанфурик» текеннисем пирки сӑмах пырать-ха кунта. Республикӑри хӗрарӑмсен канашӗн чӗнӗвне пурнӑҫласа Шупашкар районӗнчи хастарсем те асӑннӑ шӗвеке сутма чарӑнасси пирки меморандум хатӗрлеме сӗннӗ. Усламҫӑсем ку шухӑша ырланӑ пулать.
Тӗлӗнсе каймалла пек те, анчах юлашки вӑхӑтра йӗрке хуралҫисене тӳнккени пирки вӗҫӗмех пӗлтереҫҫӗ. Нумаях пулмасть ун пек тӗслӗх Шупашкар районӗнче пулнӑ-мӗн.
Асӑннӑ районти прокуратура пӗлтернӗ тӑрӑх, пӑтӑрмахӗ пуш уйӑхӗн пӗр каҫхине Алькешри кафесенчен пӗринче сиксе тухнӑ. 21 ҫулхи пике унта хӑйӗн паллаканӗсемпе ӗҫсе ҫинӗ. Тем сӑлтава пула хайхин пӗлӗшӗсемпе кафене пынӑ тепӗр ҫынсен хушшинче тавлашу сиксе тухнӑ. Сӑмахпах лӑпланман лешсем — ҫапӑҫмах тытӑннӑ. Харкашакансем пирки кафе ӗҫченӗсем йӗрке хуралҫисене пӗлтернӗ. Ҫапӑҫакансене тытса кайма тӑрсан пике полицейскисемпе ҫапӑҫма пуҫланӑ. Икӗ йӗрке хуралҫине те вӑл «тӑхӑнтартса янӑ».
Йӗрке хуралҫисемпе ҫапӑҫакан ӳсӗр пике тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Виҫӗмкун ун тӗлӗшпе суд пулса иртнӗ. Хӗр айӑпа пӗтӗмпех йышӑннине тата ун пирки лайӑх характеристика (ҫапла-ҫапла) пулнине кура суд ӑна 20 пин тенкӗ штраф панипе ҫырлахас тенӗ.
Шупашкар районӗнчи «Бичурин тата хальхи самана» музей икӗ ҫӗршывӑн туслӑхне ҫирӗплетессишӗн самай ӗҫ туса ирттерет. Иртнӗ эрнере унта Китай чӗлхипе культурине вӗрентекен Мускаври центр директорӗ Сунь Сяовэй пулнӑ.
Хӑна чӑваш халӑхӗн культура вӑй-хӑвачӗпе паллашас тӗллев лартнӑ иккен. Музейри экскурси вӑхӑтӗнче хӑна чӑвашсемпе китай халӑхӗн пӗрпеклӗхне сахал мар асӑрханӑ-мӗн.
Сунья Мяовэйа кӗтсе илме Шупашкар район администрацийӗн пӗрремӗш ҫумӗ Зоя Маслова та хутшӑннӑ. Вӑл район пирки каласа кӑтартнӑ. «Бичуринӑн ӑслӑлӑхри паттӑрлӑхӗ» залра хӑна ячӗпе Пекин оперинчи арисене янӑратнӑ. «Тӗлӗнтермӗш Китайри ҫулҫӳрев» клуба ҫӳрекенсем хӑнана китай чӗлхипе кӗтсе илнӗ. Бичурин хӑй вӑхӑтӗнче асӑннӑ чӗлхерен куҫарнӑ сӑвӑсене ҫавсем виҫӗ чӗлхепе вуласа панӑ. Музей ертӳҫи Ирина Удалова Китайпа хӑйсен учрежденийӗн туслӑхне халалланӑ материалпа паллаштарнӑ. «Паха тӗрӗ» хапрӑкӑн пуҫлӑхӗ Наталья Посынкина чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне уҫса панӑ.
Китай хӑнине Апаш тӑрӑхне те илсе кайнӑ. Ӑна унта вута пуҫ таяс йӗркене туса кӑтартнӑ.
Шупашкар районӗнчи Толик Хураскинче тӗлӗнмелле ӑста ҫынсем пурӑнаҫҫӗ. Леонид Федоровичпа Анна Федоровна Федоровсем пластик кӗленче хупӑлчисенчен таврара ҫук картиш ӑсталанӑ.
Ӗҫне пӗр кунта туса пӑрахман-ха вӗсем. Ун валли 5 ҫул иртнӗ. Ӗҫӗ валли мар. Пухма. Ара, пӗчӗк кӑна хупӑлчана карта тытмалӑх (е капӑрлатмалӑх тесен тӗрӗсрех-ши?) пуҫтар-ха! Тата чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне ӑша хывассишӗн те нумай вӑхӑт уйӑрнӑ кил хуҫи, вулавӑшри кӗнекесене шӗкӗлченӗ, тӗнче тетелӗнчи материалсене вуланӑ. Тӑрӑшни харама кайман. Паян Федровсен чӑваш тӗрриллӗ картишне пӑхса такам тӗлӗнӗ.
Сӑнсем (12)
Руль умне ларсан тимлӗхе самантлӑха та ҫухатмалла марри пирки яланах асархаттараҫҫӗ-ха, ҫапах ҫакна уяманнисем тупӑнаҫҫӗ. Вӗсене пула ҫын пурнӑҫӗ вӑхӑтсӑр татӑлать.
Нумаях пулмасть Шупашкара кӗнӗ ҫӗрте пӑтӑрмах пулса иртнӗ. Муркаш районӗнче пурӑнакан 76 ҫулти старик Етӗрне ҫулӗпе пынӑ чухне ҫул урлӑ каҫакан хӗрарӑма асӑрхаман — ҫапса хӑварнӑ. Хӑй вара пӑтӑрмах вырӑнӗнчен тарса ҫухалма хӑтланнӑ.
Нумай тарайман. ПАИ экипажӗ ӑна Шупашкар районӗнчи Хыркасси патӗнче тытса чарнӑ. Старик пакунлисене… ӗне ҫапса кайнине пӗлтернӗ. Ватӑскер хӗрарӑма ӗнерен уйӑрайман-ши?..
Халӗ старикӑн ҫул-йӗр правилисене пӑсса ҫынна вӗлернӗшӗн кӑна мар, аманнӑ хӗрарӑма пулӑшманшӑн та явап тытма тивӗ.
+9.3 °C